Επίλογος: Το έργο του

Το Διδασκαλείο του που τόσο είχε φροντίσει, τόσο το είχε αγαπήσει, που έβγαλε τόσους δασκάλους, από κεί είχε καταργηθεί το 1863 ως περιττόν. Αλλά καταργήθηκε το 1863 διότι οι διάδοχοί του το κατάντησαν να έχει 14 μαθητές όλους-όλους 14 δασκάλους.

Αργότερα πολύ αργότερα του έρχεται μια αναγνώριση. Ο Χαρίσ. Παπαμάρκος διορίζεται το 1882 να επιθεωρήσει τα σχολεία και να πεί την γνώμη του για τους δασκάλους. Μερικούς τους βρίσκει σε αθλία κατάσταση και ομολογεί στην έκθεσή του: "Οι αμεθοδώτεροι και οι αμελέστεροι διδάσκαλοι είναι οι νεώτεροι αυτοί που δεν εφοίτησαν στο Διδασκαλείο. Και οι καλλίτεροι διδάσκαλοι, αν και γηραιοί, είναι οι του παλαιού Διδασκαλείου". Αυτό είναι μια αναγνώριση του Κοκκώνη.

Τέτοιος άνθρωπος ήταν. Αυτό που έκανε κι αυτό που επίστευε ότι πρέπει να κάνει και να πιστεύει ο αληθινός παιδαγωγός.

Επίστευε ότι οι σωματικές, πνευματικές και διανοητικές δυνάμεις του ανθρώπου πρέπει να αναπτύσσονται αρμονικά για να μπορέσει ο άνθρωπος αυτός, το άτομο, να ζήσει κάνοντας με αξιοπρέπεια, με φιλοπονία, με φιλοτιμία, μιά εργασία της ζωής του. Αυτό που η εργασία θα γίνεται για όφελος δικό του αλλά και της κοινωνίας. Εάν με την εργασία του και με τα συμφέροντά του φθάσει σε μιά σύγκρουση με τα γενικά συμφέροντα τότε πρέπει να θυσιάσει τα δικά του συμφέροντα. Αυτό είναι η ηθική του ανάπτυξη πιά χάριν του γενικού συμφέροντος.

Άλλωστε χάριν του γενικού συμφέροντος είχαμε τόσα παραδείγματα ανθρώπων οι οποίοι εθυσίασαν όχι μονάχα τα συμφέροντά τους αλλά και την ζωή τους ακόμη για το γενικό καλό. Έτσι απαιτεί η ηθική μόρφωση του ανθρώπου.

Θα ενταχθείς τις την κοινωνία, θα είσαι μέλος της, θα είσαι ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις ως εκεί που η ελευθερία σου δεν ενοχλεί τους άλλους. Δεν θα είσαι ανδράποδο, δεν θα είσαι δούλος. Ελεύθερα θα ζεις και θα εργάζεσαι αλλά την ώρα που θα κάνεις κάτι εις βάρος του άλλου δεν θα το κάνεις, θα προτιμήσεις να αδικηθείς.

Με τον ίδιο ακριβώς απώτερο σκοπό απαιτεί κι από το δάσκαλο: "Θα προσέχεις τον κάθε σου μαθητή ιδιαιτέρως. Θα 'χει πολλούς ο δάσκαλος αλλά θα πρέπει να μελετά του καθενός το χαρακτήρα. Η ποινή, ο έπαινος, η τιμωρία, ο ψόγος, οτιδήποτε θα είναι ανάλογα με την ατομικότητα του μαθητή κάθε φορά. Αλλιώτικα θα τιμωρήσεις το φιλότιμο, αλλιώτικα θα τιμωρήσεις εκείνον που δεν τον μέλει και μάλιστα ωραίο θα ήτο να μην υπάρχει καμιά τιμωρία στο σχολείο. Αλλά μας έρχονται παιδιά, άλλα παραχαϊδεμένα από τους γονείς τους και άλλα μαθημένα σε βάρβαρους ραβδισμούς.

Εάν, λέει, κι ο δάσκαλος μεταχειρίζεται το ίδιο, εάν φωνασκεί, εάν δέρνει τότε είναι ανάξιος του τίτλου του διδασκάλου. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι πράος, πρέπει να είναι γεμάτος στοργή και για αυτό ακριβώς είναι καλό να είναι παντρεμένος, να έχει παιδιά δικά του κι η δασκάλα να είναι παντρεμένη να έχει παιδιά δικά της που από τα δικά τους τα παιδιά ορμημένοι να μπορούν να σκεφθούν και των άλλων τα παιδιά, να τ' αγαπήσουν, να τα δουν με στοργή. Να είναι ευπαρουσίαστοι, να είναι καθαροί για να δώσουν το παράδειγμα. Γιατί δεν υπάρχει τίποτε άλλο τόσο έντονο για τα παιδιά όσο το παράδειγμα.

Λέγει κάπου, ότι τα έπεα πτερόεντα είναι περισσότερο πτερόεντα για τα μικρά παιδιά. Και να τους λες να είναι καθαρά, αυτά δεν θα 'ναι ποτέ καθαρά όταν σε βλέπουν εσένα να μην είσαι. Και να τους λες να είναι πράα μεταξύ τους και να συγχωρούν το ένα το άλλο αυτά ποτέ δεν θα το κάμουν όταν βλέπουν, ότι εσύ φωνασκείς ωρυόμενος μέσα στο σχολείο.

Πόσες απ αυτές του τις εντολές, καθώς καμιά φορά κανείς κουβεντιάζει μαθαίνει και πείθεται ότι είναι και σήμερα ακόμη επίκαιρες. Τίποτε δεν έχει παλιώσει απ' όσα διδάσκει ο Κοκκώνης. Κι αυτό που λένε ότι τα παιδιά θα πρέπει να ακολουθούν το επάγγελμα των γονέων τους (κι ο Πεσταλότσι πρέσβευε το ίδιο) κι αυτό είναι σωστό από της εξής απόψεως. Ένα επάγγελμα δημιουργεί και σωματική διάπλαση και διανοητική και ηθική αλλιώτικη από το κάθε άλλο επάγγελμα. Όταν μέσα σ' αυτήν την ατμόσφαιρα ανατροφής, γίνεσαι ετοιμότερος γι αυτήν την δουλειά παρά για μια άλλη. Εκτός αν είσαι ιδιοφυΐα οπότε βέβαια τίποτε δεν μπορεί να σε συγκρατήσει κι οπότε θα πρέπει να δημιουργήσεις κάτι αλλιώτικο.

Σκεφθείτε τις οικογένειες, τις παπαδογενιές, τις οικογένειες των γιατρών, τις οικογένειες των γεωργών. Άλλη μόρφωση έχουν αυτοί παρά ο γιος του ψαρά που θα 'ρθεί να γίνει μια στιγμή γεωργός ή ο γεωργός που θα πάει στην θάλασσα.

Μέσα σ' αυτά δεν υπάρχει τίποτε το καθυστερημένο κοινωνικώς. Υπάρχει απλούστατα η αντίληψη ότι όλες οι περασμένες προσπάθειες δεν χάνονται, μεταβιβάζονται στον ένα μας, στον άλλο μας και δημιουργούν τις δυνατότητες να γίνουμε όσο το δυνατόν ωφέλιμοι στους άλλους. Διότι εκείνος αυτό κοιτάζει πώς θα γίνουμε ωφέλιμοι στους άλλους, πώς θα δημιουργήσουμε μια Ελλάδα η οποία θα μπορεί να σταθεί ως Έθνος αξιόπρεπα.

Λέγει σε πολλά μέρη του. Οι γονείς δεν είναι έτοιμοι να 'ρθούν σ' επαφή με τον δάσκαλο αμέσως. Σιγά-σιγά. Δεν είναι έτοιμοι να παρατήσουν τους άγριους ραβδισμούς και τα μαλώματα. Σιγά-σιγά. Εσύ δάσκαλε μην μεταχειρισθείς ως πρόφαση την σκληρότητα των γονέων για την δική σου σκληρότητα. Εσύ να είσαι πράος. Θα δημιουργήσεις μια γενεά που θα είναι ημερώτερη και σιγά-σιγά θα πολιτισθούν.

Τι πίστη τεραστία χρειαζόταν γι' αυτό το πράγμα και τι πίστη τεραστία χρειαζόταν εις τον άνθρωπο, εις το παιδί για να τον αναθέτει ο Κοκκώνης πολύ συχνά αυτοί να διαλέξουν τον πρωτόσχολό τους. Αυτοί να διαλέγουν εκείνον που θα το οδηγεί στο δρόμο "τον ευταξία" και να λέει. "Η πείρα απέδειξε ότι τα παιδιά κάνουν καλή εκλογή". Δεν έκανε τίποτε χωρίς να πειραματισθεί. Σε άλλα μέρη λέει: "Σε διάφορα παραπτώματα μπορούν οι ίδιοι οι μαθηταί να πουν την τιμωρία που χρειάζεται στον άλλο. Η πείρα απέδειξε ότι οι μαθητές κρίνουν δίκαια".

Σε άλλα λέει ότι οι μαθηταί πρέπει να συνεργασθούν για ένα ζήτημα του σχολείου, ένα είδος δηλ. σχολικών κοινοτήτων.

Ότι ζήτημα της παιδαγωγικής και αν ψάξωμε βλέπουμε ότι ο έξοχος αυτός άνθρωπος το είχε βρει, το είχε σκεφθεί, το είχε προτείνει και μάλιστα το είχε προτείνει μ' ένα έξοχο τρόπο για τους δασκάλους.

Ήξερε ότι δεν απευθύνεται σε μορφωμένους ανθρώπους. Οι δάσκαλοί του δεν ήσαν απόφοιτοι των Γυμνασίων όπως σήμερα των παιδαγωγικών ακαδημιών οι μαθητές. Οι δάσκαλοι του έβγαιναν κάποτε από το Δημοτικό σχολείο. Από το Δημοτικό σχολείο δίδουν εξετάσεις για να μπουν στο διδασκαλείο και σ' ένα χρόνο βγαίνουν δάσκαλοι. Λοιπόν λεει: "Χωρίς φιλοσοφίες και ψυχολογίες θα τα πούμε. Αυτό κι αυτό πρέπει να κάνει ο δάσκαλος. Σ' αυτό το μάθημα έτσι, σ' αυτό έτσι".

προηγούμενη σελίδα  |  πίνακας περιεχομένων  |  επόμενη σελίδα